Historische Vereniging Koog-Zaandijk

Rampspoed

In de nacht van donderdag op vrijdag 3 augustus 1906 brak er brand uit bij Schleeper. Deze had een boerderij aan de Zaan ten zuiden van de manufacturenzaak van Eyer, later Wed. Van Nugteren, nog later Koning. In het middernachtelijk uur verbrandde niet alleen de stallen maar ook de schoenmakerij van zijn vader. Het dubbele stenen woonhuis aan de weg, waarin beide gezinnen woonden, bleef behouden.

Op de mooie zondagmiddag daarna, dus vijf augustus, gingen de jongste drie De Vriesjes aan de wandel naar Wormerveer. Het Wilhelminapark werd bezocht en daar de wandelweg toen toen nog doodliep bij de Warmmoesstraat, gingen we weer langs de Dubbele buurt en het Zuideinde terug. Op de Zuidersteiger van de Alkmaar Packet gingen we nog wat zitten. Vandaar zag ik wat rookwolken van de zeepziederij komen, maar wat dit beduidde wist ik niet. Even later holde een man voorbij, die riep: ’Brand, brand.‘ De brand greep zeer snel om zich heen, want nu kwamen de donkerrode vlammen reeds uit de ramen aan de Zaanzijde. Dit was angstig want we moesten er langs. Spuiten, door schreeuwende mannen getrokken kwamen aangerold.

Als bijzonderheid kan nog worden verteld, dat wegens ontbreken van telefonische verbinding, een der arbeiders, Jacob Olof van Wormerveer, op de fiets de baas ging waarschuwen. Dat was niet om het hoekie van de deur, daar de heer Jan Dekker met zijn gezin juist te Wijk aan Zee de vakantie doorbracht. Er is ten aanzien van de brandmelding wel het een en ander veranderd. Op de afgebrande fabriek stond een door de heer Dekker zelf gebouwde adelaar. Deze stortte tijdens de brand de Zaan in.

Beeldbank Zaanstad

De Elzehoom
Donderdag daarna op 10 augustus‚ was er weer brand. Nu was het op de Koog, waar de molen ‘De Elzeboom’ in brand stond. We renden naar het einde van het Hazepad, voorbij de boerderij van Rensen, tot het spoorhek. Eerst zagen we alleen de vlammen uit het onder-acht komen maar plotseling sloeg het vuur overal hevig uit. We hebben de molen helaas niet zien vallen, omdat we gehaald werden voor de middagpot. En daarna, toen we weer gingen kijken was de ’Elzenboom‘ inmiddels afgebrand. Ik heb het van kind-af altijd erg jammer gevonden als er weer een molen verdween en vele Zaankanters met mij. Desondanks is het een indrukwekkend gezicht een molen te zien branden. Een molenbrand trekt aan de Zaan als vanouds vele kijkers.

Lakstokerij
Toen ik pas op school was, brandde de lakstokerij van de fa. Jacob Vis uit. Na schooltijd gingen we nog even kijken op het dijkje, maar het vuur was al helemaal gedoofd. De eigenaar was de heer Jan Marinns Vis, destijds een bekende persoonlijkheid te Zaandijk. Op zondagavond 16 december in 1906 om een uur of zeven begon de kerkklok te luiden. Alweer brand. Vader was aan de spuit, dus ging hij vlug de deur uit. De brand woedde bij de familie Boekelaar die een sigarenzaak had op de hoek van het Guispad en Stationsweg. Woonhuis, zowel als de winkel brandden geheel uit. Op de zolder hing aan de balken nog het karkas van de fiets van zoon Gijs. Het huis is hersteld en in 1933, tesamen met een hele huizenrij, afgebroken ten behoeve van de Provinciale Weg.

Bakkerij
In de nacht van 13 augustus 1907 verbrandde de bakkerij van C. Middelkoop, voorheen Volmer. Hier is nu de ingang van de Parkstraat tegenover de Alkmaar Packet. Het woonhuis van Middelkoop stond, waar nu een stenen woonhuis staat aan de zuidzijde van de Parkstraat. Achter het winkelraam stonden op plankjes, glazen stopflessen, sommige met koeksoorten erin. Zo was dit nogal een branderige periode in de Zaanstreek.