Historische Vereniging Koog-Zaandijk

Het Zaandijker bad

Het Zaandijker bad bevond zich ter hoogte van gemaal Het Leven aan de Zaandijkerweg, ter hoogte van de huidige Showboat. Het was het oudste openluchtbad van de Zaanstreek en werd in juni 1877 geopend. De bouwkosten bedroegen 2.536 gulden. Het benodigde geld werd bijeengebracht door de uitgifte van aandelen van vijftig gulden. Zoals de officiele naam van het bad al aangaf kon men er ook baden, in de varianten koud bad, warm bad en wisselbad. Voor dat doel stonden voor de liefhebbers enkele badkuipen klaar.

Dat het zwembad op de grens van Wormerveer en Zaandijk werd gebouwd, was geen toeval. Eind 19e eeuw was zwemmen een delicate aangelegenheid die alleen was toegestaan buiten de bebouwde kom. En dus vroeg het pas benoemde bestuur van het zwembad vriendelijk aan het gemeentebestuur van Zaandijk om aan het uiterste noordeinde van Zaandijk een stuk grond en water te mogen kopen. Tevens werd aan het hoogheemraadschap toestemming gevraagd om in de Zaan te mogen bouwen.

Reglement
Het reglement uit de beginperiode voor de bedienden van het zwembad loog er niet om. Ze werden geacht om ’s morgens kwart voor zes in het bad aanwezig te zijn en tot 9 ure ’s avonds verblijf te houden. Gemengd zwemmen was in de beginjaren uit den boze. Zoiets werd niet getolereerd. Mannen en vrouwen zwommen keurig apart. Welke sekse aan de beurt was, werd aangegeven door een uitgestoken vlag. Als de blauwe vlag in top wapperde, betekende het dat het bad open was voor de heren. De witte vlag was voor de dames. Hing er geen vlag, dan was het bad gesloten.

Een van de eerste badmeesters was Jacob Huig die, geassisteerd door zijn dochter Aagtje, vanaf 1883 tot 1904, de scepter zwaaide in het Zaandijker bad. Het zwembad was aanvankelijk piepklein. Bij de oprichting was het bad niet groter dan 15 x 7 meter, verdeeld in een diep en ondiep gedeelte. De badgasten moesten het doen met negen kleedhokjes. Op initiatief van de toenmalige zwemclub Poseidon en via de uitgifte van aandelen werd in 1914 een nieuw bad gebouwd, waarbij het bassin werd verlengd tot 20 meter en het aantal badhokjes werd uitgebreid tot veertig. In 1915 kwam daar nog de bekende ijzeren duiktoren bij.

Poseidon
Het Zaandijker bad was de thuishaven van zwemvereniging Nereus, opgericht op 1 juni 1912 als zwemclub Poseidon. De nieuwe club, in de beginjaren uitsluitend een club voor jongens en mannen, ging gelijk van start met zowel zwem- als waterpoloactiviteiten. Op 19 juni 1915 werd de naam Poseidon officieel gewijzigd in Z.C. Nereus. Van Poseidon, de oppergod van de zee naar Nereus, de god van de zee, was maar een kleine stap. De reden voor de naamsverandering was dat een Amsterdamse roeivereniging eveneens Poseidon heette. Die roeiers hingen een bepaald geloof aan en men wilde bij Nereus iedere schijn vermijden ook tot dat geloof te behoren.

Spreeuw, die tegenover het bad woonde, werd in 1917 aangesteld als badmeester tegen een salaris van elf gulden per week. Daarvoor diende Spreeuw zes dagen per week in het bad aanwezig te zijn, van zes uur ’s morgens tot acht uur ’s avonds. De Zaandijkse buitenlucht moet weldadig hebben gewerkt op de badmeester, want in 1957 vierde hij zijn 40-jarig jubileum. Daar bleef het niet bij: in 1962, op zijn 70e, vierde hij zelfs zijn 45-jarig jubileum. Ook Pet bleef het bad lang trouw. Hij nam in 1968 afscheid na 43 dienstjaren.

Het oudste bad van de Zaanstreek, geopend in 1877, hield het iets meer dan een eeuw uit. In 1978 gingen de poorten definitief dicht.