Het vertrouwde beeld van de wegsloot komt op deze tekening van de Kerkstraat niet voor. Deze verdween nl. ter plaatse in 1868 toen men de brug, die aan vernieuwing toe was, om praktische redenen door een dam verving met een zwaar gemetselde schoeiing, waarvan u een deel op de tekening ziet.

Dat winkelhuis links is de reeds eerder besproken tabak- en sigarenzaak van de gez. Woudt. Vervolgen we onze wandeling naar de kerk, dan passeren we links drie woningen. Ons eerste adres is daar Evert Kas, wiens buurman Jan van Luijt was, die er een tabak- en sigarenwinkel had en die later naar Koog verhuisde. Vervolgens zien we de oude pastorie, later in gebruik genomen als kleuterschool, toen woning geworden van Klaas Kok en tenslotte verbouwd tot badhuis. Op de plaats, waar de tekening een schutting aangeeft, kwam in 1905 een nieuwe badinrichting, waarover Teun Molenaar en zijn vrouw en nadien J. Keijzer het beheer hadden.

Overigens was er in 1876 in Zaandijk al een buitenbad, waarmee deze gemeente haar tijd ver op voor was. Nemen we de andere kant in beschouwing, dan is ’t eerste pand aan de dam de rijwiel-herstelplaats en smederij van Jb. Pielkenrood, waar eerder de kapperszaak van G. van Amersfoort was gevestigd met aan de weg een grasveld, waarop later de rijwielherstelplaats kwam.

Aan het rijwielbedrijf van Pielkenrood was een leerschool voor fietsers verbonden. Vroeger was het nl. een hele kunst je op twee wielen in evenwicht te houden. Een bord aan de noordkant van de winkel-werkplaats wees belangstellenden de weg. Wie bij Pielkenrood een nieuwe fiets kocht, kreeg rijles voor niemendal. De leerling werd vastgegespt aan een leren riem en Simon Pielkenrood beijverde zich daarbij om de nieuwbakken fietser op het rechte pad te houden. Dat ging toentertijd vergezeld van veel vallen en opstaan en vaak stond het klamme zweet de leerlingen op het voorhoofd als er in de verte een paardenwagen naderde.

Na het hoekpand van Pielkenrood, waar later kachels en haarden de plaats van de fietsen innamen, waarbij de zaak grondig werd verbouwd en welke winkel naderhand een manufacturenhandel voor de zoon van Jb. Koning werd, komen we bij de woning van de hoofdonderwijzer Snuijt met daarnaast de school: een groot houten gebouw met aan drie kanten ramen en een speelplaats.

Dit gebouw werd later veranderd in een winkel van Cooperatie De Eenheid en op het speelplein kwam een woning voor de chef van deze zaak Jan Zwart, wiens opvolger Henk Schaar werd. Hiermee zijn we bij de hervormde kerk, die dateert van 1880. Het eerste bedehuis in de vorm van een grote Westfriese boerenstolp werd op 24 augustus 1638 ingewijd door Jb. Borstius, die bergen werk had verzet voor de totstandkoming. Dit gebouw stond in de Domineestuin, die op een van onze volgende wandelingen ter sprake komt. In 1642 werd deze vergaderplaats voor de gelovigen gesloopt en weer opgetrokken op het Pinkepad te Koog waar het pand tot woonhuis werd bestemd voor vier gezinnen. Tenslotte werd het een timmerschuur van De Bijenkorf, welke in 1916 werd gesloopt. Een bordje op de noordoosthoek vermeldde: “Dit huis te Zaandijk gebouwd, was daar de eerste kerk. Is hier herbouwd en nu geschikt voor boerenwerk”.

Ds. Borstius kon in 1642 een meer voor de eredienst passend kerkgebouw inzegenen op de plaats waar het tegenwoordige bedehuis staat. In 1707 werd er een vleugel bijgebouwd. De begraafplaats lag ten zuiden en westen van de kerk. Om deze dodenakker werd in 1734 een stenen muur gemetseld, waarin een steen werd aangebracht met het opschrift: “Aan deze muur beneen, heeft Pieter Gerritsz. Yis, den 19 Junius a.o. 1734 gelegt den eersten steen.”

Deze sobere, doch niettemin fraaie kerk, waarvan oude foto’s nog een indruk geven, werd in 1872 voorzien van een derde, houten toren. Op 19 mei 1878 deeIde een enorme brand zich ook aan dit gebouw mee met ruineus gevolg. Merkwaardig was, dat de kerkklok even te voren het sein had gegeven, dat elders in de gemeente brand was uitgebroken nl. op de scheepstimmerwerf van Siebele de Boer. Met de bouw van de nieuwe kerk werd de begraafplaats verlegd naar een perceel naast het Guispad over de spoorlijn.

Bron: foto en tekening Wandeling tussen Koog aan de Zaan en Zaandijk (met toestemming)