Kijkje in het archief van de vrijwillige brandweer van Zaandijk. Archivaris Cees Wit zocht de gegevens van een aantal molenbranden in Zaandijk op.
Verfmolen “De Valk” 5 april 1903
’s Morgens om kwart voor vijf werd de kerkklok geluid voor brand in verfmolen “De Valk” noordelijk van het Guispad, eigenaar van de molen J.B Latenstein, Door de harde wind werd het vuur snel aangewakkerd, de molen ging geheel in vlammen op.
Papierstofmolen “De Witte Veer” 11 april 1917
Op 11 april 1917 verbrande ’s middags om 2 uur de papierstofmolen “De Witte Veer. Eigenaars van de molen waren de Gebr. de Jong te Westzaan. Voor Zaandijk de meest spectaculaire molenbrand die sinds jaren in het dorp was voorgekomen. Het stormde uit het zuiden, de molen stond ten noorden van het Guispad (ongeveer ter hoogte van de huidige later aangelegde Plataanweg, tussende Lindelaan en Tuinkade). Het wielkruis van de kleine, met hout beklede molen, maakte nog 150 “enden” alvorens hij brandend instortte.
Meelmolen “De Bleeke Dood” 9 april 1922
Deze molen heeft 2x in brand gestaan, de 1e keer was op 17 januari 1912, toen kon een begin van brand tijdig worden bedwongen. De tweede brand was op 9 april 1922. Op zondagmiddag 9 april ontstond een hevige brand in het pakhuis van de firma J. Schipper & Zn, gelegen aan de weg en Zaan ter hoogte van de tegenwoordige Julianabrug. Dit pakhuis zat tot de nok vol met glas en aardewerk, aangezien stro daarvoor in die tijd de meest aangewezen verpakking was, wilde het wel branden. Door de wegwaaiende vonken vatte ook de zuidelijke gelegen meelmolen “De Bleeke Dood” vlam, deze kon door het nathouden van molenlijf en kap worden behouden. Er werd door spuiten uit verschillende gemeente met 21 stralen water gegeven.
Cacaomolen (eerder oliemolen) “Het Jonge Big” 19 november 1923
“Het Jonge Big”, aan het einde van het Hazepad verbrande op 19 november 1923, eigenaar was Jan Stuurman uit Koog aan de Zaan. Er waren 80 Zaandijker manschappen in touw om de brand te bedwingen. Op 11 april 1917 ontstond er ook al brand in deze molen, het was een stormachtige dag . Het vuur werd snel bedwongen.
Papiermolen “Het Herderskind” 17 november – 1928
Zaterdagavond 17 november om half zeven verbrande de houtzaagmolen “Het Herderskind” gelegen ver in het Westzijderveld (tegenwoordig Het Guisveld). De sierlijke molen, in eigendom van de firma P. Donker & Zn, was in een half uur totaal verbrand, waarschijnlijk door het heetlopen van een as. De molen, gebouwd in 1694, was verzekerd. De molen en ook het mooie naambord, voorstellende een herder met een lam op de arm, gingen geheel verloren. De schuren en de woning van de molenaar D. Bakker bleven behouden. Hier bleek weer eens dat branden in het veld, al was er dan een smal molenpadje, nauwelijks bereikbaar waren. Met deze brand ging de laatste Zaandijker houtzaagmolen te onder, in totaal zijner in Zaandijk slechts 3 houtzaagmolens geweest. “De Windhond”, “Het Konijn” en bovengenoemde molen. De Windhond werd in 1906 gesloopt, Het Konijn in 1874.
Oliemolen “De Koperslager” 28 juli 1964
Op 28 juli 1964 ontstond brand in de vertrouwde molen “De Koperslager” aan het daikie (Lagedijk) te Zaandijk. De molen, in eigendom bij W. Roos Pz, stamde uit 1765 en had dus nagenoeg tweehonderd jaar in het uiterste noorden van het dorp gestaan. Hij was als perserij voor oliehoudende zaden nog regelmatig in gebruik. Met 23 stralen werd gedurende anderhalf uur, onder grote publieke belangstelling, water gegeven. Waarbij aan de VBZ de helpende hand werd geboden door de spuiten uit Koog aan de Zaan, Wormerveer en de bedrijfsbrandweer van Cacao de Zaan. De molen brandde geheel uit en is enkele dagen later, wegens gevaar voor de naaste omgeving, omgetrokken. De beslissing tot afbraak is naderhand fel bediscussieerd.